Η εξάρτηση είναι μια παρόρμηση. Μια επαναληπτική διαδικασία/συμπεριφορά χωρίς να ενδιαφέρει το άτομο το αποτέλεσμα που θα έχει στη ζωή του και δίχως να μπορεί να αντισταθεί στο αντικείμενο αυτής της εξάρτησης. Τη δεκαετία του ‘30 η εξάρτηση θεωρούνταν μια ελαττωματική πτυχή του χαρακτήρα, όμως το 2011 δόθηκε από τους επιστήμονες ένας νέος ορισμός. Πρόκειται για μια χρόνια πάθηση η οποία συνδέεται άμεσα με το σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου. Παράλληλα, μπορεί να επηρεάσει τη μνήμη και την εγρήγορση.

Όταν μιλάμε για εξαρτήσεις συνήθως το μυαλό μας πάει αμέσως στα ναρκωτικά, στα τυχερά παιχνίδια (τζόγος) και το αλκοόλ. Όμως οι εξαρτήσεις δεν περιορίζονται μόνο εκεί, αλλά μπορούν να επεκταθούν στις ανθρώπινες σχέσεις, δηλαδή κάποιος να είναι εξαρτημένος από φίλους, από την οικογένεια του, τον σύντροφο του, το σεξ, το ίντερνετ κλπ.

Πως χαρακτηρίζουμε κάποιον εξαρτημένο;

• Υπάρχει έντονη επιθυμία απέναντι στο αντικείμενο της εξάρτησης.
• Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του και υποκύπτει.
• Το άτομο όχι μόνο δεν μπορεί να περιορίσει την εξάρτηση του αλλά ουσιαστικά βυθίζεται όλο και περισσότερο μέσα της για να νιώσει ικανοποίηση.
• Η εξάρτηση καταλαμβάνει όλη τη ζωή του κάνοντας το άτομο να αφήνει πίσω όλες τις άλλες δραστηριότητες που μπορεί να το ευχαριστούσαν στο παρελθόν.
• Ο χρόνος πλέον αφιερώνεται σταδιακά και ολοκληρωτικά στην ικανοποίηση της εξάρτησης.

Σε τι διαφέρει η περιστασιακή χρήση από τη εξάρτηση;

Η διαφορά βρίσκεται στο αν μπορεί κάποιος να ελέγξει τη λήψη αυτών των ουσιών ή εάν πρέπει οπωσδήποτε να κάνει χρήση, για να αντιμετωπίζει την καθημερινότητα.

Εξάρτηση από  τα ναρκωτικά

• Περισσότεροι από 93 εκατ. Ευρωπαίοι έχουν κάνει έστω και μία φορά στη ζωή τους χρήση κάποιας παράνομης ουσίας.
• Στην Ελλάδα το 2017 το 3% των μαθητών δήλωσε πως έχει κάνει χρήση συνθετικών κανναβινοειδών.
• Το 2015 αυξήθηκαν οι αιτήσεις για θεραπεία από την κάνναβη.
• Το ίδιο έτος 8,7 θάνατοι/εκατομμύριο είναι το ποσοστό θνησιμότητας από ναρκωτικά στη χώρα μας.

Τα ναρκωτικά είναι ουσίες φυσικής ή τεχνητής προέλευσης τα οποία δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα με κατασταλτικό ή διεγερτικό τρόπο και προκαλούν εξάρτηση. Οι συγκεκριμένες ουσίες δημιουργούν παροδικά ευχάριστα ή δυσάρεστα συναισθήματα κάποιες είναι παράνομες αλλά υπάρχουν και νόμιμες, όλες όμως έχουν το ίδιο αποτέλεσμα, δημιουργούν εξάρτηση.

Οι τοξικομανείς βιώνουν μια έντονη και πολλές φορές ακατανίκητη επιθυμία για χρήση της ουσίας από την οποία είναι εξαρτημένοι. Η εξάρτηση επηρεάζει τον άνθρωπο ψυχικά αλλά και σωματικά.

Στη σωματική εξάρτηση το άτομο είναι αδύνατο να λειτουργήσει χωρίς την ουσία από την οποία είναι εξαρτημένος. Στην προσπάθεια του να περιορίσει την εξάρτηση του το άτομο μπορεί να βιώσει σύνδρομο στέρησης. Για παράδειγμα κατά τη διάρκεια του στερητικού συνδρόμου της εξάρτησης από κοκαϊνη είναι κυρίως ψυχολογικές και περιλαμβάνει αρχικά συμπτώματα κατάθλιψης, αίσθημα κούρασης και μεγάλη επιθυμία για χρήση. Έπειτα, το άτομο δείχνει να μην ικανοποιείται από καθημερινές δραστηριότητες και το μυαλό του διακατέχεται από την ανάγκη για χρήση. Την κατάσταση επιβαρύνουν τα περίεργα όνειρα και το έντονο άγχος. Τέλος, αν δεν έχει γίνει χρήση για 10 εβδομάδες τα προαναφερθέντα συμπτώματα χειροτερεύουν και το άτομο μπορεί να αναπτύξει και επιθετική συμπεριφορά. Η χρήση αντιψυχωτικών φαρμάκων κρίνεται τις περισσότερες φορές απαραίτητη, καθώς το άτομο μπορεί να εμφανίσει τοξικές ψυχώσεις με ψυχωτικά συμπτώματα.

Κατά την ψυχολογική εξάρτηση το άτομο μοιάζει να μην ενδιαφέρεται για τίποτα άλλο πέρα από το πως και πότε θα πάρει τη δόση του. Πρέπει οπωσδήποτε να κάνει χρήση για να φέρει σε πέρας της δραστηριότητες της απαιτητικής καθημερινότητας.

Αν πρέπει να πούμε ποια από τις δυο εξαρτήσεις είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί, η ψυχολογική εξάρτηση είναι σαφώς μεγαλύτερη πρόκληση για τον εξαρτημένο.

 Γιατί κάποιος παίρνει ναρκωτικά;

Οι λόγοι και οι αιτίες είναι πολλές φορές διαφορετικοί και μοναδικοί, με κάποιους από αυτούς να περιορίζονται στους εξής:

• Συνήθως ξεκινά από την εφηβεία: ο πειραματισμός με τη χρήση ουσιών συνηθέστερα ξεκινά από την εφηβεία. Σε εκείνη την ηλικιακή περίοδο τα παιδιά έχουν αυξημένη επιθυμία να ζήσουν νέα πράγματα και να βιώσουν έντονες εμπειρίες, κυρίως ως απόρροια αντίδρασης στους γονείς και των «θέλω» τους, ή σαν μια έκφραση επαναστατικής συμπεριφοράς. Πολλές φορές παρασύρονται από τις παρέες τους υπό τον φόβο να μείνουν χωρίς φίλους ή να χαρακτηριστούν «ξενέρωτοι» ή για να δείξουν πως έχουν ωριμάσει και δεν είναι πλέον παιδιά.
• Γενετικά αίτια: από πειράματα που έχουν γίνει σε ζώα έχει διαπιστωθεί πως υπάρχει μια γενετική προδιάθεση, η οποία συνδέεται με τη χρήση ουσιών. Στην περίπτωση του ανθρώπου, κάθε χρόνο όλο και περισσότερες έρευνες συνηγορούν στο συμπέρασμα, πως όταν υπάρχει ο παράγοντας της κληρονομικότητας το άτομο είναι πιο πιθανό να υποκύψει στη χρήση ναρκωτικών ουσιών συχνότερα σε σχέση με κάποιον άλλον που οι γονείς του δεν είναι/ήταν χρήστες. Φυσικά δεν αρκεί μόνο η κληρονομικότητα καθώς σημαντικό ρόλο παίζουν και άλλοι παράγοντες, όπως το περιβάλλον που δρα και κινείται το άτομο, το πόσο εύκολα μπορεί να έχει στη διάθεση του ουσίες κλπ.
• Γοητευτικό μέσο διασκέδασης: πολλοί είναι εκείνοι που κάνουν χρήση γιατί τους οδηγεί στην ευχαρίστηση. Στην πλειοψηφία τους, οι χρήστες ουσιών ομολογούν πως τους αρέσει για αυτό και συνεχίζουν να το κάνουν παρά το γεγονός πως μπορεί να λένε και το αντίθετο, προκειμένου να ξυπνήσουν την ευαισθησία και την συμπόνια στους γύρω τους. Οι ουσίες μεταβάλλουν τη διάθεση και κάνουν τον χρήστη να σκέφτεται και να πράττει διαφορετικά, με τέτοιο τρόπο που δεν θα έπραττε χωρίς αυτές.
• Λόγω εθισμού όχι μόνο στις ουσίες, αλλά και στην ριψοκίνδυνη συμπεριφορά: σε αυτή την περίπτωση το άτομο χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση και από επιθυμία να βλάψει ηθελημένα τον εαυτό του.
• Η έλλειψη συναισθηματικής στήριξης είναι ένα ακόμα αίτιο που ωθεί προς τη χρήση: η τοξικοεξάρτηση δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες ηλικίες ή κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, αλλά κάνει πολλές φορές την εμφάνιση της λόγω της μη ύπαρξης συναισθηματικής στήριξης, κυρίως από το οικογενειακό περιβάλλον, ότι σημαίνει για τον κάθε άνθρωπο αυτό. Σε περιπτώσεις ανεργίας ή οικονομικής δυσπραγίας τα ναρκωτικά χρησιμοποιούνται με στόχο τα άτομα να ξεχνούν την κατάσταση και να ξεφεύγουν από τα προβλήματα, την καθημερινότητα, αλλά αποτελεί και ένας τρόπος αύξησης του εισοδήματος μέσα από την πώληση τους.
• Η αδυναμία διαχείρισης των έντονων συναισθημάτων και η έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς και την οικογένεια πολλές φορές ωθούν στην χρήση σε συνδυασμό με τα παιδικά τραύματα στα οποία δεν έγινε καμία διαχείριση.

Οι διάφορες ναρκωτικές ουσίες επηρεάζουν με διαφορετικό τρόπο τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Για παράδειγμα το LSD δημιουργεί στους χρήστες οράματα, παραισθήσεις, ζωηρά χρώματα και διαφορετική αίσθηση του χώρου. Η κοκαΐνη κρατά το άτομο σε εγρήγορση όμως η επήρεια του περνά γρήγορα και το άτομο βιώνει τα εντελώς αντίθετα συναισθήματα, πεσμένη διάθεση, επιθετικότητα και έντονη επιθυμία για χρήση. Το κρακ έχει παρόμοια αποτελέσματα με την κοκαΐνη, ενώ είναι φοβερά εθιστικό, όπως και τα προηγούμενα. Οι χρήστες μεθαμφεταμίνης βιώνουν μια έντονη έκρηξη αυτοπεποίθησης, καλής διάθεσης και ενέργειας σε συνδυασμό με παραισθήσεις και οράματα. Όταν περνάει η επήρεια της χρήσης το άτομο συνθλίβεται συναισθηματικά και ψυχικά με το αίσθημα κενού να διακατέχει τη ζωή του και την απόλυτη εξάρτηση να σβήνει οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα και αίσθηση. Ο χρήστης πλέον δεν ζει σε αυτόν το κόσμο αλλά έχει χαθεί σε έναν δικό του. Η ηρωίνη είναι μια ναρκωτική ουσία εξαιρετικά δημοφιλής και θανατηφόρα που εντάσσεται στην κατηγορία των οπιοειδών. Είναι ένα σκληρό ναρκωτικό με εξαιρετικό βαθμό εθισμού και έχει κατασταλτική δράση. Η ηρωίνη έχει καταστροφικές συνέπειες για τον χρήστη, όπως και όλα τα ναρκωτικά, καθώς μετά την αίσθηση του «φτιαξίματος» επέρχεται υπνηλία και μετά με το πρώτο άνοιγμα των ματιών η αναζήτηση μιας ακόμα χρήσης είναι η μόνη επιδίωξη. Αν δεν βρει άμεσα, τότε ο χρήστης βιώνει ακραία συμπτώματα πόνου σε ολόκληρο το σώμα, εμετό ζάλη και ανησυχία. Προκειμένου να νιώθει φυσιολογικά για λίγα λεπτά, η δόση αυξάνεται όλο και περισσότερο.

Η μαριχουάνα (προϊόν κάνναβης), είναι ένα διαδεδομένο ναρκωτικό, το οποίο δεν θεωρείται εξαιρετικά εθιστικό και η χρήση του μπορεί να είναι ελεγχόμενη. Σε περίπου 29 κράτη η χρήση του είναι νόμιμη για ιατρικούς λόγους. Τα τελευταία χρόνια η χρήση του έχει μπει στο μικροσκόπιο και οι γνώμες διίστανται, ειδικά στην περίπτωση της ιατρικής του χρήσης στο κατά πόσο βοηθάει άτομα με συγκεκριμένες παθήσεις, όπως ο χρόνιος πόνος, να νιώσουν καλύτερα. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την Ακαδημία Επιστημών της Αμερικής, είναι βέβαιο πως επηρεάζει τη διάθεση του ανθρώπου - είτε θετικά είτε αρνητικά - την όρεξη του, επηρεάζει τη μνήμη (αμέσως μετά τη χρήση), δεν βοηθά στη συγκέντρωση, μπορεί να προκαλέσει καρδιακά επεισόδια, κρίσεις άγχους, αυξημένο κίνδυνο σχιζοφρένειας,  ψυχωσικά επεισόδια, ενώ μπορεί να οδηγήσει και σε κατάθλιψη. Τέλος παρατηρήθηκε μετά από έρευνες ότι, ο κίνδυνος εξάρτησης παραμένει υψηλός και με τα συνθετικά κανναβιδοειδή (υποκατάστατα των προϊόντων φυτικής κάνναβης) και μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε δηλητηρίαση ή θάνατο.

Η πιο δημοφιλής σε όλη την υφήλιο ουσία στην οποία είμαστε αρκετοί εθισμένοι είναι μία στην οποία δεν πάει εύκολα το μυαλό μας... η καφεΐνη! Η καφεΐνη μας ξυπνάει κάθε πρωί και μας στηρίζει σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, ώστε να καταφέρουμε να φέρουμε σε πέρας την απαιτητική καθημερινότητα. Επίσης, η νικοτίνη είναι ένα αλκαλοειδές το οποίο βρίσκουμε στον καπνό. Οι καπνιστές, πολλές φορές αναφέρουν πως το τσιγάρο τους ηρεμεί και τους δημιουργεί ένα αίσθημα ευχαρίστησης. Παράλληλα, είναι μια εθιστική ουσία και ένα από τα ισχυρότερα δηλητήρια το οποίο επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα. Τα άτομα που παλεύουν για τη διακοπή του μπορεί να βιώσουν στερητικό σύνδρομο με ζαλάδες, ναυτίες, ευερεθιστότητα, προβλήματα στην όρεξη, συμπτώματα τα οποία σταματούν μετά τους πρώτους μήνες διακοπής.   

Μέσα τη χρήση των ναρκωτικών, το άτομο αδυνατεί να νιώσει εφορία και ικανοποίηση χωρίς χρήση.

Πως θα καταλάβω αν το παιδί μου κάνει χρήση ναρκωτικών;

Οι γονείς θα πρέπει να είναι προσεκτικοί σε περίπτωση που παρατηρήσουν τις εξής αλλαγές στα παιδιά τους:

• Διαταραγμένο ύπνο.
• Μεταβολές στην όρεξη.
• Ευερέθιστη συμπεριφορά.
• Ξαφνική μεταβολή προς το χειρότερο στις σχολικές επιδόσεις.
• Αδυναμία συγκέντρωσης και στο σπίτι αλλά και στο σχολείο.
• Συχνές και αδικαιολόγητες απουσίες από το μάθημα και το σπίτι.
• Έντονα σκαμπανεβάσματα στη διάθεση.
• Ξαφνική αλλαγή στις παρέες.
• Ενώ είχε πολλές δραστηριότητες σε σχέση με τον αθλητισμό ή άλλα χόμπι, ξαφνικά παύει να ενδιαφέρεται.
• Δεν αναφέρεται σε μελλοντικές φιλοδοξίες και δεν κάνει σχέδια για το μέλλον.
• Λέει ψέμματα και δεν εμπνέει εμπιστοσύνη.
• Ξαφνικά παραμελεί την ατομική υγιεινή και την γενικότερη εμφάνιση.
• Δεν τελειώνει τις υποχρεώσεις κατηγορώντας διαρκώς τους άλλους ή τον εαυτό του.
• Μοιάζει να βιώνει πρώιμα συμπτώματα κατάθλιψης τα οποία σταδιακά χειροτερεύουν.

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί πως η εφηβεία είναι μια περίοδος γεμάτη αντιθέσεις. Το πέρασμα από την παιδικότητα στην εφηβεία είναι δύσκολο και περίπλοκο και για το παιδί αλλά και για τους γονείς.  Συμπεριφέρονται με αντιφατικό τρόπο, πεισμώνουν,  τη μία και μπορεί να σκέφτονται με τρόπο λογικό την άλλη, να εκφράζονται αντιφατικά, να είναι ευσυγκίνητοι και παράλληλα σκληροί, νιώθουν πίεση και διάθεση για επανάσταση. Καλό θα είναι λοιπόν, προτού καταλήξουμε σε γρήγορα συμπεράσματα που αφορούν στη χρήση ουσιών, να βεβαιωθούμε πως όλα τα παραπάνω δεν είναι απλά μια δύσκολη εφηβεία.

Πρόληψη και αντιμετώπιση του εθισμού στα ναρκωτικά:

Η επικοινωνία με το παιδί είναι βασική προκειμένου να θωρακιστεί και να γνωρίζει πως για το κάθε τι μπορεί να νιώσει ελεύθερο να μιλήσει στους γονείς του. Φυσικά, η σωστή επικοινωνία είναι κάτι που χτίζεται κάθε μέρα και δεν μπορεί να επιτευχθεί εύκολα. Από μικρή ηλικία πρέπει τα παιδιά να ενημερώνονται για τα ναρκωτικά και τις καταστροφικές επιπτώσεις τους στον άνθρωπο χωρίς το θέμα να αποτελεί ταμπού στις οικογενειακές συζητήσεις.

Αναφορικά με τα παιδιά, η πρόληψη των ναρκωτικών πέρα από ατομική επιδίωξη πρέπει να πραγματωθεί σε μια βασική και στρατηγική επιδίωξη της κοινωνίας. Μέσα από την καθολική πρόληψη τα μέλη μιας κοινωνίας με όπλο τη συνεχή ενημέρωση στο σχολείο, σε φορείς, σε ΜΜΕ, την εφαρμογή κοινών Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων αφύπνισης με επιστημονική τεκμηρίωση, μπορούν να θωρακιστούν και να αποφύγουν την επαφή με ναρκωτικές ουσίες.

Σε σχέση με τους ενήλικες, οι θεραπείες που υπάρχουν χωρίζονται στους εξής τύπους:

• Θεραπεία μέσα από ψυχοκοινωνική παρέμβαση: Είναι το Α και το Ω για έναν χρήστη στην μαραθώνια προσπάθεια απεξάρτησης. Περιλαμβάνει συμβουλευτική, ενίσχυση μέσα από την παρακίνηση, Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία, θεραπεία μέσα από την ομάδα και την οικογένεια, και στήριξη ώστε να μειωθούν τα πισωγυρίσματα και οι υποτροπές.
• Κέντρα Θεραπείας Εξωτερικής Διαμονής: στα συγκεκριμένα κέντρα απευθύνονται περισσότερο άτομα που είναι εθισμένα στην ηρωίνη.
• Κέντρα Θεραπείας Εσωτερικής Παραμονής: εδώ οι χρήστες παραμένουν στα κέντρα έγκλειστη για όσο διάστημα χρειαστεί, από εβδομάδες μέχρι μήνες με προγράμματα που στοχεύουν στο να σταματήσει η χρήση με την εισαγωγή (στεγνά προγράμματα). Πέρα από την ψυχοκοινωνική υποστήριξη, δίνεται έμφαση στην κοινωνική επανένταξη.
• Θεραπεία με υποκατάστατα: σε συνδυασμό με ψυχοκοινωνική στήριξη αποτελεί την πρώτη επιλογή στην Ευρώπη για τους χρήστες.
• Σωματική αποτοξίνωση: είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει να μπει κάποιος σε Κέντρο Θεραπείας και γίνεται είτε με εισαγωγή σε Νοσοκομείο ή σε εξειδικευμένα κέντρα θεραπείας.

Εθισμός στο αλκοόλ- Αλκοολισμός

Η Διαταραχή Χρήσης Αλκοόλ είναι μια χρόνια πάθηση, η οποία περιλαμβάνει την κατάχρηση αλκοόλ με την παράλληλη αδυναμία του ατόμου να ελέγξει ή να διακόψει την κατανάλωση του.

Επηρεάζει το σώμα καθώς η αιθυλική αλκοόλη είναι ένα φάρμακο που απορροφάται άμεσα από το στομάχι και προκαλεί εξάρτηση από τη στιγμή που καταναλώνεται για πολύ καιρό. Τα αλκοολούχα ποτά είναι εξαιρετικά δημοφιλή σε όλες τις ηλικίες, όμως πόσο εύκολο είναι να περάσουμε από την απλή κατανάλωση στην εξάρτηση και στη κατάχρηση;

Με βάση τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία η Ευρώπη αγαπά το αλκοόλ καθώς 40 εκατ. άνθρωποι δηλώνουν αλκοολικοί. Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τη επιρροή του στο σώμα και στη συνείδηση, πρέπει να αναφέρουμε πως το 40% των τροχαίων ατυχημάτων με αποτέλεσμα την απώλεια κάποιας ανθρώπινης ζωής,  έχει σαν κύρια αιτία το αλκοόλ. Η μέθη μπορεί να προκαλέσει στον άνθρωπο αντιδράσεις που δεν τον χαρακτηρίζουν στην καθημερινή του ζωή, όπως:

• επιθετικότητα, θυμό, αδυναμία κριτικής σκέψης και συναισθηματική σύγχυση και συμπτώματα κατάθλιψης.

Στην εικόνα ενός ατόμου υπό την επήρεια αλκοόλ προστίθενται και σωματικές ενδείξεις όπως:

• η ασταθής βάδιση, οι μη ελεγχόμενες, ασυντόνιστες κινήσεις, η ομιλία χωρίς νόημα κ.α.

Όμως, μια συνέπεια του αλκοόλ που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τρομακτική είναι αυτή της απώλειας του ελέγχου. Το άτομο μοιάζει σα να μη μπορεί να πει όχι σε τίποτα. Σε θέματα που δεν θα συναινούσε ή δεν θα τα έπραττε υπό κανονικές συνθήκες, όταν πίνει υπερβολικά πολύ και δεν έχει πλέον τον έλεγχο, κάνει πράγματα χωρίς αναστολές, τα οποία ενδέχεται να τα μετανιώσει την επόμενη ημέρα. Όταν η κατανάλωση ξεκινά το άτομο βιώνει ένα αίσθημα εφορίας και ικανοποίησης, εξωστρέφειας και κοινωνικότητας. Όμως όσο το μεθύσι του προχωρά τον καταλαμβάνει η μελαγχολία, οι κινήσεις γίνονται αργές και μπορεί να χάσει μέχρι και τις αισθήσεις του.

Ο χρόνιος αλκοολισμός έχει σημαντικές επιπτώσεις και στο σώμα καθώς τα εθισμένα άτομα παρουσιάζουν σημαντικές διαταραχές στο κεντρικό νευρικό σύστημα και στο κυκλοφοριακό σύστημα, οι οποίες γίνονται ορατές σαν τρεμούλιασμα, σύγχυση, παραισθήσεις ή και παραλήρημα. Οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στο σώμα αλλά επεκτείνονται και στη συμπεριφορά, με αστάθεια στη διάθεση, θολή κρίση, βούληση και χαλαρούς ηθικούς φραγμούς. 

Τύποι αλκοολισμού

1. Πρώιμος αλκοολισμός: κάνει την εμφάνιση του κατά την περίοδο της εφηβείας στα πλαίσια της περιέργειας και της επαναστατικής διάθεσης των εφήβων, όπου σε αυτή τη φάση μπορεί να συμβάλλουν και γενετικοί παράγοντες.
2. Αλκοολισμός στους ενήλικες: εδώ το άτομο είναι πλέον ανεξάρτητο και έχει αφήσει πίσω του την εφηβική ζωή. Στη φάση αυτή νιώθει ωραία με την κατανάλωση του αλκοόλ και το κάνει σαν κάτι ευχάριστο. Συνήθως το πρόβλημα δεν αναγνωρίζεται άμεσα και η αναζήτηση βοήθειας αργεί.
3. Αλκοολισμός λόγω αποξένωσης από την οικογένεια και τον κοινωνικό περίγυρο: εδώ εντάσσονται οι περιπτώσεις ατόμων που έχουν βιώσει κάποιον χωρισμό, απώλεια αγαπημένου προσώπου, οικονομική κατάρευση, απόλυση από την εργασία κ.α.

Ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορεί να μας ωθήσουν στο αλκοόλ;

Ο εθισμός στο αλκοόλ δεν έρχεται αμέσως αλλά σταδιακά και οι παράγοντες που οδηγούν εκεί είναι πολλοί και περίπλοκοι οι οποίοι συνυπάρχουν. Κατά την οξεία μέθη, το άτομο δεν έχει συνείδηση ούτε φραγμούς και η αντίληψη του τι συμβαίνει γύρω του ή στον ίδιο είναι σαφώς μειωμένη. Κατά τη χρόνια μέθη, τα άτομα που υποφέρουν από αλκοολισμό, δεν μπορούν να ελέγξουν την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνουν, ενώ αν δεν καταναλώσουν έστω και λίγη ποσότητα αιθανόλης είναι αδύνατον να λειτουργήσουν. Το γεγονός αυτό, όπως είναι φυσικό επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής τους με αρνητικό τρόπο, δημιουργεί τριγμούς στην οικογένεια και στις κοινωνικές επαφές και επηρεάζει και την εργασία του.

Κριτήρια διαταραχής χρήσης αλκοόλ

Πως μπορούμε να διαχωρίσουμε εάν εμείς ή κάποιος δικός μας άνθρωπος δεν είναι απλά περιστασιακός καταναλωτής αλκοόλ και πότε πάσχει από Διαταραχή Χρήσης Αλκοόλ; Σύμφωνα με τον Ψυχίατρο Πασχάλη Γκίκα πρέπει να ισχύουν τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω σε διάστημα 1 χρόνου:

Ένας ασθενής που πάσχει από Διαταραχή Κατανάλωσης Αλκοόλ εμφανίζει μέσα σε μια περίοδο 12 μηνών τα εξής:

• Το αλκοόλ συχνά λαμβάνεται σε μεγαλύτερες ποσότητες ή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το φυσιολογικό.
• Υπάρχει μια επίμονη επιθυμία αλλά και πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες περιορισμού ή ελέγχου της κατανάλωσης αλκοόλ.
• Είναι μεγάλο το χρονικό διάστημα που δαπανάται σε δραστηριότητες που είναι απαραίτητες για την παραγωγή οινοπνεύματος, χρήση αλκοόλ καθώς και επανάκαμψης από τις επιπτώσεις της μέθης.
• Υπάρχει λαχτάρα, ή ισχυρή επιθυμία ή παρότρυνση και στους γύρω για κατανάλωση οινοπνεύματος.
• Γίνεται περιοδική χρήση αλκοόλ, με αποτέλεσμα τη μη εκπλήρωση των σημαντικών υποχρεώσεων στην εργασία, στο σχολείο, ή στο σπίτι.
• Συνεχής χρήση αλκοόλ παρά τα επίμονα ή και επαναλαμβανόμενα κοινωνικά ή και διαπροσωπικά προβλήματα που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από τις επιδράσεις του αλκοόλ.
• Παραίτηση ή μειωμένη απόδοση σε σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες εξαιτίας της κατανάλωσης αλκοόλ.
• Περιοδική χρήση αλκοόλ σε καταστάσεις στις οποίες είναι φυσικά επικίνδυνη.
• Η χρήση του αλκοόλ συνεχίζεται παρά τη γνώση των καταστροφικών επιπτώσεων- ή παρά τα επαναλαμβανόμενα σωματικά ή ψυχολογικά προβλήματα που είναι πιθανό να προκαλούνται ή να επιδεινώνονται από το αλκοόλ.

Αλκοολισμός και οικογένεια

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η οικογένεια είναι εκείνη που υποκινεί το άτομο να αναζητήσει θεραπεία και για το λόγο αυτό η συμβολή της θεωρείται και είναι μεγάλης σημασίας. Από την άλλη πλευρά τα μέλη της οικογένειας είναι διαρκώς εκτεθειμένα σε καταστάσεις που προκαλούν έντονο άγχος και στρες  καθώς και σε συμπεριφορές που είναι δύσκολα διαχειρίσιμες.  

Οι οικογένειες των εξαρτημένων ατόμων υποφέρουν καθώς η κατανάλωση αλκοόλ σε συχνή βάση από τον/την σύζυγο συνήθως οδηγεί σε προβλήματα οικονομικά, λόγω της αδυναμίας του ατόμου να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις της δουλειάς του, σε αντιπαραθέσεις που μπορεί να περιλαμβάνουν και βιαιοπραγία, σε κοινωνικό αποκλεισμό καθώς το άτομο επικεντρώνεται ολοκληρωτικά στο αλκοόλ και δείχνει να μην το απασχολεί τίποτα άλλο κ.α.

Αναφορικά με τα παιδιά, πρέπει σε πρώτη φάση να τους εξηγηθεί πως ο αλκοολισμός είναι μια ασθένεια η οποία όμως αντιμετωπίζεται με υπομονή και επιμονή.  Σύμφωνα με μελέτες που πραγματοποιούνται συχνά για το συγκεκριμένο θέμα, οι επιπτώσεις που έχουν πάνω στα παιδιά οι εκφάνσεις του αλκοολικού γονέα μπορούν να επηρεάσουν άμεσα τον ψυχισμό τους καθώς και την κοινωνική τους συμπεριφορά. Παρουσιάζουν σε αυξημένη συχνότητα, προβλήματα μάθησης και προσαρμογής, είναι υπερκινητικά και πολλές φορές εκφράζονται επιθετικά γεγονός που δυσκολεύει την ανεύρεση φίλων. Επιπλέον έχουν αυτοκαταστροφικές τάσεις και μπορεί να εμφανίσουν κατάθλιψη.

Αλκοολισμός και θεραπεία:

Η θεραπεία περιλαμβάνει την αποτοξίνωση σε συνδυασμό με την ψυχοκοινωνική υποστήριξη και την κοινωνική επανένταξη:

Στη φάση της αποτοξίνωσης το άτομο προσπαθεί να αποβάλει τις σωματικές επιπτώσεις και την τοξικότητα του αλκοόλ. Εδώ εκδηλώνεται και στερητικό σύνδρομο, το οποίο βιώνεται διαφορετικά και με συμπτώματα που συνήθως περιλαμβάνουν εμετό, ναυτίες, πόνο, ανησυχία, άγχος, προβλήματα στον ύπνο, τα οποία όμως δεν διαρκούν πάνω από 3-5 ημέρες. Αν υπάρχουν σημαντικά σωματικά συμπτώματα από την στέρηση ίσως χρειαστεί και η χορήγηση ηρεμιστικών και παυσίπονων. Η Ομαδική και Ατομική Ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά καθώς το άτομο αναπτύσσει και αναγνωρίζει τους λόγους που τον ωθούν στο αλκοόλ, μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο, μοιράζεται εμπειρίες για τις οποίες μπορεί να ντρέπεται μιας και έγιναν υπό την επήρεια, μαθαίνει τρόπους να αντιμετωπίζει σημαντικά θέματα ζωής χωρίς το αλκοόλ, συνδέεται με άτομα, κάνει φίλους και θωρακίζει το άτομο προς στην αναζήτηση μιας νέας ζωής χωρίς ποτό.

Εθισμός στον τζόγο-τυχερά παιχνίδια

Ο εθισμός στον τζόγο μπορεί να ακούγεται σαν κάτι πιο ήπιο σε σχέση με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Μια αντίληψη λανθασμένη, καθώς ο συγκεκριμένος εθισμός είναι ισοπεδωτικός, αυτοκαταστροφικός και διαλύει όχι μόνο τη ζωή αυτού που παίζει αλλά και της οικογένειας του. Τη μία στιγμή τα κέρδη μπορούν να σε κάνουν να νιώσεις φοβερή ικανοποίηση και την επόμενη ακριβώς στιγμή την απώλεια και τον εξευτελισμό. Είναι ένα ανεξέλεγκτο «πάθος» το οποίο οδηγεί σταδιακά στην απομόνωση και την καταστροφή. Γιατί όμως οι εθισμένοι στον τζόγο φέρονται τόσο ακραία και είναι διατεθειμένοι να χάσουν τους κόπους μιας ζωής στην τσόχα;

Τις περισσότερες φορές η περιέργεια σε συνδυασμό με την προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου και το «δέλεαρ» του εύκολου χρήματος  είναι τα κίνητρα που ωθούν το άτομο να διαβεί τις πόρτες ενός καζίνο. Πολλές φορές δεν έχει καν σημασία το κέρδος, αλλά ο «πυρετός» του παιχνιδιού κατά τη διάρκεια του οποίου η αδρεναλίνη χτυπάει κόκκινο.

Πλέον το να «τζογάρει» κανείς έχει γίνει κάτι εξαιρετικά εύκολο, δεν χρειάζεται να βγει καν από το σπίτι του. Μέσα από την τεχνολογία τα καζίνο και τα τυχερά παιχνίδια είναι πιο προσβάσιμα από ποτέ.

Ποιες είναι οι πρώτες ενδείξεις

• Πολλές και ανεξήγητες απουσίες από το σπίτι και την εργασία.
• Δεν δείχνει πλέον ενδιαφέρον για τα ζητήματα που αφορούν τη δουλειά και τις οικογενειακές υποθέσεις.
• Ξεκινά να παραμελεί την ατομική υγιεινή.
• Γίνεται αναξιόπιστος-λέει ψέμματα.
• Εκδηλώνει ανεξήγητες εκρήξεις θυμού, ειδικά στις περιπτώσει που δεν παίζει.
• Αρχίζει να ασχολείται συχνά με τυχερά παιδιά-είτε πάει στο καζίνο είτε online.
• Τα ποσά που ποντάρει γίνονται όλο και μεγαλύτερα.
• Δε νοιάζεται τόσο για τα ποσά που χάνει αλλά για αυτά που κερδίζει ακόμα και αν τα δεύτερα είναι μικρότερα από τα πρώτα.

Προβλήματα που προκαλεί ο τζόγος

Ο εθισμός στον τζόγο προκαλεί προβλήματα σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης δραστηριότητας από την επαγγελματική ζωή μέχρι την οικογένεια. Υπάρχουν άνθρωποι που για να ενισχύσουν τον εθισμό τους έχουν κλέψει χρήματα από τη δουλειά τους, από φίλους, συγγενείς ή έχουν δανειστεί χρήματα από τοκογλύφους τα οποία δεν μπορούν να αποπληρώσουν και απειλείται μέχρι και η ζωή τους, γεγονός που τους προκαλεί άγχος, κατάθλιψη και απόγνωση.

Η ασχολία με τον τζόγο είναι μια παράδοξη δραστηριότητα. Οι παίκτες ξεκινούν να παίζουν με στόχο να κερδίσουν και θεωρούν πως είναι ικανοί να κρατήσουν τον έλεγχο χωρίς να εθιστούν. Όμως η πραγματικότητα στην πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι διαφορετική. Οι  παίκτες που παίζουν περιστασιακά έχουν συνήθως σαν κίνητρο τα λεφτά, για τους τζογαδόρους όμως η ευχαρίστηση που βιώνουν πηγάζει από το ίδιο το παιχνίδι ανεξάρτητα από το αν χάσουν ή κερδίσουν.

Σύμφωνα με τους Ψυχολόγους ο παίκτης μετατρέπεται σε τζογαδόρο όταν σταματά να ελέγχει την παρόρμηση του. Σε αυτό συμβάλλουν διανοητικοί και συναισθηματικοί παράγοντες. Τη μία ημέρα μπορεί να μην παίξει αλλά όταν αποφασίσει να παίξει μπορεί να μη σταματήσει για μέρες. Το παράδοξο όμως είναι πως γνωρίζουν απόλυτα τον αυτοκαταστροφικό αποτέλεσμα της πράξης τους.

Γιατί το κάνουν;

Ένα σημαντικό ερώτημα για τους εξωτερικούς παρατηρητές που βλέπουν τον πατέρα, τον αδερφό τους, τη φίλη τους να εξαφανίζει τεράστια χρηματικά ποσά σε μια νύχτα. Πολλοί είναι οι ειδικοί που υποστηρίζουν πως τα εξαρτημένα άτομα βίωσαν τραυματικές εμπειρίες κατά τη παιδική τους ηλικία, γεγονότα που διαμόρφωσαν και τον χαρακτήρα τους. Μέσα από την διανοητική θεωρία πληροφορούμαστε ότι οι άνθρωποι που τείνουν να εθίζονται στον τζόγο, δεν λειτουργούν συνήθως με βάση τη λογική και πιστεύουν πολύ στην τύχη. Προσπαθούν να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν στρατηγικές που θα τους οδηγήσουν στη κερδοφορία, μέσα από τις ικανότητες τους κάτι το οποίο δεν ισχύει, ενώ νομίζουν τουλάχιστον στην αρχή ότι έχουν τον έλεγχο. Είναι τέτοιο το αίσθημα του θριάμβου στην περίπτωση ενός νικηφόρου παιχνιδιού που υποβαθμίζει στο μυαλό το χάσιμο χρημάτων των προηγούμενων δέκα. Στην περίπτωση της χασούρας είναι τόσο έντονα τα συναισθήματα της θλίψης και της απόγνωσης που ο τζογαδόρος συνεχίζει να παίζει με την επιθυμία να καλύψει τη «χασούρα». Όταν κερδίζει δε, μεθάει από ευτυχία, συγκίνηση και ενθουσιασμό με το αίσθημα ικανοποίησης να πιάνει κόκκινο. Δεν θέλει να βρίσκεται πουθενά αλλού. Μόνο να παίζει.

Η φάση της απώλειας έρχεται να χτυπήσει τον εθισμένο σαν ένα χαστούκι, απελπίζεται στην προσπάθεια να καλύψει τα σπασμένα και η σκέψη αυτή καταλαμβάνει τα πάντα. Τίποτα άλλο δεν έχει πλέον σημασία!

Επιπτώσεις του τζόγου

• Απώλεια περιουσίας.
• Προβλήματα υγείας όπως αυξημένη πίεση, καρδιαγγειακά προβλήματα, γαστρεντερικές ενοχλήσεις, ημικρανίες.
• Ψυχολογικές επιπτώσεις όπως συμπτώματα κατάθλιψης και αυτοκτονικός ιδεασμός λόγω της απόγνωσης.

Θεραπεία από τον τζόγο. Υπάρχει;

Μέσα από προγράμματα απεξάρτησης, η αποβολή αυτής της καταστροφικής συνήθειας μπορεί να πάρει από 18-24 μήνες, βέβαια ο χρόνος που θα απεξαρτηθεί κάποιος εξαρτάται από τα ατομικά του βιώματα, τον χαρακτήρα και την αποφασιστικότητα του. Τεράστια σημασία έχει το άτομο να μην απευθύνεται σε κάποιο κέντρο με μοναδικό κίνητρο την παρότρυνση από φίλους ή την οικογένεια του αλλά να θέλει το ίδιο να σταματήσει να παίζει.

Μέσα από Ατομική και Ομαδική Ψυχοθεραπεία, με απαραίτητη προϋπόθεση το εθισμένο άτομο να απέχει τουλάχιστον για 1 μήνα και με την υποστήριξη των οικείων (οικογένεια και φίλοι) ο τζαγαδόρος μπορεί να ξεπεράσει τον εθισμό του και να μεταπηδήσει σε μια φυσιολογική ζωή.

Πως μπορώ να βοηθήσω έναν δικό μου άνθρωπο να το ξεπεράσει;

• Η συμμετοχή της οικογένειας στην θεραπεία του εξαρτημένου από τον τζόγο ατόμου συμβάλλει καταλυτικά στη θετική έκβαση της καθώς και στην επαναφορά της ισορροπίας του οικογενειακού δεσμού.
• Η παρότρυνση για αναζήτηση βοήθειας είναι θεμιτή δεν πρέπει όμως να γίνεται πιεστική γιατί έτσι η προσπάθεια είναι καταδικασμένη να αποτύχει.

Οι εξαρτημένοι είναι άνθρωποι που αδυνατούν να συνδέσουν τις δύσκολες εμπειρίες που μπορεί να είχαν στη ζωή τους ή στην παιδική ηλικία με τον εθισμό τους. Είναι οι σφοδρότεροι κατήγοροι του εαυτού τους για αυτό που συμβαίνει και νιώθουν ανήμποροι να σταματήσουν.  Στην πλειοψηφία τους μένουν μόνοι και αυτό είναι λάθος. Συνήθως δεν έχουν βιώσει την αγάπη ανευ όρων και μπορεί να νιώθουν πως δεν την αξίζουν. Η αίσθηση ότι είναι μόνοι χωρίς κάποιον να μοιραστούν τα προβλήματα τους είναι το σημείο εκείνο που πρέπει να νικηθεί για να μπορέσουν με συμμάχους τη θεραπεία και την αποφασιστικότητα να ξεπεράσουν τον εθισμό τους και να βγουν στο φως.   

Melapus Team 

Είστε εθισμένος στα ναρκωτικά, στον τζόγο ή στο αλκοόλ; Μπείτε στη πλατφόρμα της Melapus και σπάστε τα δεσμά του εθισμού!